Σχετικά με το Σταυρό που βρέθηκε στο Τσιγγέλι

του Κώστα Γκουντάρα

Σε προηγούμενο άρθρο μας με τίτλο «Ευπατρίδες Αλμυριώτες», της 19^ης Μαΐου τ.ε., αναφερθήκαμε στην οικογένεια Σπυριδάκη. Σήμερα παρουσιάζουμε την πρώτη μελέτη – εργασία, προκειμένου οι συμπολίτες μας να γνωρίσουν πτυχές της ζωής τους και της προσφοράς τους. Είναι μία από τις τρεις μελέτες που θα δημοσιευθούν, από τις πολλές που υπάρχουν στη διάθεσή μας και αναφέρεται στην ανεύρεση ενός συνθέτου σταυρού στο Τσιγγέλι του Αλμυρού στο κτήμα των αδελφών Βασιλάκου. Μάλιστα γίνεται και λεπτομερής περιγραφή του εν λόγω σταυρού. Η συγκεκριμένη μελέτη είναι του Αθανασίου Ιωάννου Σπυριδάκη, Ελληνοδιδασκάλου και έχει ημερομηνία 9 Μαΐου 1903.

Ανεύρεσις σταυρού συνθέτου εν Τσεγγελλίω

«Άρτι ανευρέθη εν Τσεγγελλίω παρά την Άλον, κτήματι των αδελφών Βασιλάκιδων, σταυρός σύνθετος επί ορθογωνίου πλακός, αποκεκρουμένης αριστερόθεν. Τον σταυρόν τούτον είδομεν επί τόπου μετά των κ.κ. Δ. Πανοπούλου σχολάρχου και Ε. Στάικου δημοδιδασκάλου, μεταβάντες εκείσε συν τοις μαθηταίς τη πρώτη αρξαμένου μηνός. Τον σταυρόν τούτον οι αδελφοί Βασιλάκιδες, ως είπςν ημίν εις εξ αυτών ο κ. Αργύριος, θα θέσωσιν επί της αγίας Τραπέζης του εν Τσιγγελλίω ναού του αγίου Ιωάννου∙ καλλίτερον όμως θα ήτο δια την ιστορίαν της Βυζαντιακής τέχνης ει ετίθετο εν τω Μουσείω της εν Αλμυρώ φιλαρχαίου εταιρείας «Όθρυος». Ο σταυρός ούτος, ου το κάτω μέρος ελλείπει άτε αποκεκρουμένης της πλακός αριστερώθεν, ως προείπομεν, έχει προς ταις πλατείαις κεραίαις και ραβδωτάς τοιαύτας πέριξ. Εν ταις κάτω γωνίαις ήσαν και κοσμήματα. Και υπέρ μεν του σταυρού επιγέγραπται.

IC   XC

εν δε τοις κέντροις των ηνωμένων σταυρών τα αρκτικά γράμματα δύο λέξεων τάδε.

Χ

Χ

Άτινα καθ’ ημάς σημαίνουσι∙ «Ιησούς Χριστός χάριν χαρίζεται.»

Περί  του χρόνου του συνθέτου τούτου σταυρού, επειδή τοιούτοι σταυροί σύνθετοι φέρονται επί νομισμάτων μόνων δεσποτών, έπεται ότι ο προκείμενος εγένετο μετά την υπό Λατίνων άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως (1204 μ. Χ.) Την γνώμην ημών ενισχύει και το γεγραμμένον έτος δομής ναού φΨΠΓ (=1275 μ. Χ.) επί σταυρού κειμένου εν τω Μουσείω της «Όθρυος», όχι μεν συνθέτου, ομοίου δε τω άρτι ανευρεθέντι κατά τας  πλατείας κεραίας και τας πέριξ ραβδωτάς τοιαύτας. Αφ’ ού λοιπόν ο απλούς σταυρός, άλλως δε όμοιος τω συνθέτω, εγένετο το 1275 μ. Χ. έπεται ότι και ο άρτι ανευρεθείς σύνθετος σταυρός εγένετο περί τους αυτούς χρόνους, ήτοι τελευτώσης της ΙΓ΄ εκατονταετηρίδος.

Επιγραφή επί σταυρού εν τω Μουσείω της «Όθρυος».

Γενομένου του λόγου περί περί του απλού εν τω Μουσείω της «Όθρυος» κειμένου σταυρού, προστίθεμεν ότι εν τω Β΄ τεύχει του δελτίου της «Όθρυος», εν ω εδημοσιεύθη η επιγραφή, αντί του ΔΟΜ΄ΕΤΟC, ο εστί «Δομής έτος» ετέθη κατά λάθος ΔΟΜΗΤΟC (=Δομητός), και ότι παρελείφθη να γείνη μνεία περί του εν τω κέντρω του σταυρού κειμένου γράμματος Χ, όπερ καθ’ ημάς σημαίνει «Χριστός επί σταυρού».

Αρχαότατος σταυρός εν τω Μουσείω της «Όθρυος»

Των εν τω Μουσείω της «Όθρυος» αρχαιότατος σταυρός είνε εκείνος, ου της αριστεράς κεραίας η πλείστη ην κατά συνέχειαν επί ετέρας πλακός. Ο σταυρός ούτος έχει πλατυτάτας κεραίας, εφ’ ων των άκρων εσχηματισμέναι εισίν εκετέρωθεν τριγωνικαί κεραίαι αποτελούνται ούτως μικρούς αρχαιοτρόπους σταυρούς εν σχήματι  Τα. Αι πλάκες αι φέρουσαι τον αρχαιότατον τούτον σταυρόν πιθανώς αποτελούν αγίαν Τράπεζαν. Ότι δε οι έχοντες τας κεραίας πλατείας άνευ ραβδώσεων σταυροί είναι αρχαιότατοι∙ δηλούσι και τα σωζόμενα των γραμμάτων επί σταυρού ομοίου μεν, μικροτάτου δε, όντα ομοιόρρυθμα προς τα των αρχαίων Ελληνικών επιγραφών. Μετά τους σταυρούς τούτους αναπτύχθησαν πρώτον μεν οι μικτοί τουτ’ έστιν οι προς ταις πλατείαις κεραίες και ραβδώσεις φέροντες, είτα οι απλώς ραβδωτοί. Ούτως επί της αντιθέτου πλευράς της πλακός του αρχαιοτάτου σταυρού και της ετερόζυγος έχει χαραχθεί μεταγενέστερον σταυρός πολύρραβδος

Αθανάσιος Ι. Σπυριδάκης»

 (Σημ. Στο προαναφερθέν άρθρο της 19^ης Μαΐου τ.ε.,  εκ παραδρομής, αναφέρεται ο Ιωάννης Αθανασίου Σπυριδάκης, ως Καθηγητής Ποινικού Δικαίου, αντί του ορθού που είναι Καθηγητής Αστικού Δικαίου.)