Κατοχικά δάνεια και γερμανικές αποζημιώσεις: Ανέλπιστη σωτηρία ή άπιαστο όνειρο;

Γράφει ο Νίκος Αθαν. Κυριαζής,

Οικονομολόγος με Μεταπτυχιακό στην Οικονομική Επιστήμη ΑΣΟΕΕ

 Ενθουσιασμό έχει προκαλέσει στους περισσότερους Έλληνες και αχτίδα φωτός μέσα στη γενική οικονομική μιζέρια, η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος της ελληνικής κυβέρνησης για διεκδίκηση αποζημίωσης από τη Γερμανία όσον αφορά τα μη ξεπληρωμένα κατοχικά δάνεια και τις υλικές και ανθρώπινες απώλειες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου πολέμου.

Σύμφωνα με υπολογισμούς της Τράπεζας της Ελλάδος (που βέβαια δέχονται αμφισβήτηση σε πληθώρα παραμέτρων από τη γερμανική πλευρά), το κατοχικό δάνειο που δόθηκε σε δραχμές, ανερχόταν σε ύψος αντίστοιχο με 476 εκατομμύρια γερμανικά μάρκα που εάν ήταν άτοκα, σήμερα θα αντιστοιχούσαν σε περίπου 12 δις ευρώ, σε περίπτωση όμως που έπαιρναν ένα νόμιμο επιτόκιο της τάξης του 3% για κάθε έτος από τότε, θα ανέρχονταν σε 73 δις ευρώ! Επιπλέον, οι υλικές και ανθρώπινες απώλειες, παρά τη δυσκολία ακριβούς εκτίμησης, υπολογίζονται βάσει των παρόμοιων περιπτώσεων αποζημίωσης της Γιουγκοσλαβίας και της Πολωνίας, προσεγγιστικά σε 42,8 δις ευρώ! Τουτέστιν, οι δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία κι οι δορυφόροι της) χρωστούν πάνω από 115 δις ευρώ στη χώρα μας, όπερ εστί το 70% του συνολικού σημερινού χρέους μας  που ανέρχεται σε 170 δις ύστερα από το κούρεμα που υπέστη.

Στη Συνδιάσκεψη της Ρώμης (14/3/1942) η Γερμανία κι η Ιταλία αποφάσισαν να απαιτήσουν 1,5 δις δρχ. ως έξοδα κατοχής από την Ελλάδα, τα οποία μετά αναπροσαρμόσθηκαν σε 8 δις δρχ. το μήνα, και λίγο αργότερα το ύψος των χρημάτων καθορίστηκε ως ανεξέλεγκτο εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού που κατέτρωγε την αξία του χρήματος. Λόγω του μεγάλου ποσού το δάνειο μετατράπηκε σε κατοχικό (πολύ σημαντική μετατροπή!), συναφθέν μεταξύ της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδος ως εκπρόσωπο του ελληνικού κράτους  και της γερμανικής κυβέρνησης, άρα δεν αποτελούσε πλέον «έξοδα κατοχής». Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι οι προϋποθέσεις ώστε το δάνειο να είναι άτοκο παραβιάσθηκαν, καθώς οι δόσεις αποπληρωμής του δεν καταβλήθηκαν στις προκαθορισμένες ημερομηνίες, ανοίγουν το δρόμο στην Ελλάδα να διεκδικήσει με αξιώσεις την αποπληρωμή του.

Τρεις είναι οι μεγάλοι σκόπελοι που η ελληνική κυβέρνηση έχει να ξεπεράσει. Πρώτον, ο καθορισμός του ύψους του νόμιμου διεθνώς επιτοκίου από τη στιγμή που το δάνειο έπαψε να είναι άτοκο. Δεύτερον, να διευκρινιστεί αν το κεφάλαιο πρέπει να θεωρείται ή όχι ανατοκιζόμενο. Τρίτον, αν θα μπορέσουμε να καταρρίψουμε το επιχείρημα της σημερινής  γερμανικής δημοκρατίας ότι δεν αποτελεί διάδοχο του Γ’ Ράιχ. Επιπλέον, πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι η Γερμανία είχε αποδεχθεί τη διάκριση μεταξύ των εξόδων κατοχής και των πιστώσεων (δανείου) και να αντικρουστεί νομικά ο ισχυρισμός ότι οι απαιτήσεις μας υπόκεινται σε παραγραφή λόγω μεγάλου χρονικού διαστήματος αδράνειας από την πλευρά μας.

Εφόσον απορρίπτουμε τις αστείες προφάσεις των Γερμανών ότι οι αποζημιώσεις που κατέβαλαν το 1960 εκ μέρους των εθνικοσοσιαλιστών για διώξεις εξαιτίας φυλετικών και θρησκευτικών διακρίσεων, καθώς και το ότι οι συνεισφορές τους στο ΝΑΤΟ αποτελούν χρήματα που πήγαν στην Ελλάδα ως αποζημίωση για τις τότε καταστροφές, καταλήγουμε εύκολα στο συμπέρασμα πως οι απαιτήσεις μας παραμένουν νόμιμες πλην όμως ανεκπλήρωτες. Επίσης, το επιχείρημα τους ότι η πάροδος άνω των 50 ετών από τη σύναψη δανείου και η μη διεκδίκηση του έκτοτε, το καθιστά διαγραφέν, είναι σαθρό, επειδή η Συμφωνία του Λονδίνου (1953), άρθρο 5, με τη σύμφωνη γνώμη τους, προέβλεπε την αναστολή των αξιώσεων και μη τήρηση των όρων του δανείου θα σήμαινε προσβολή της καλής πίστης στο διεθνές δίκαιο. Σημαντικό νομικό έρεισμα για την Ελλάδα αποτελεί το γεγονός ότι η ενοποίηση της Γερμανίας πραγματοποιήθηκε μόλις πριν 23 χρόνια κι έκτοτε έχουμε υποβάλλει 21 διπλωματικές παραστάσεις προς αυτή θέτοντας το ζήτημα, άρα δεν ισχύουν οι χρονικές και νομικές προϋποθέσεις για παραγραφή. Ένα ακόμη ισχυρό χαρτί για εμάς (από το 1995 που άρχισαν οι επίσημες διαπραγματεύσεις)  είναι πως οι λογαριασμοί στους οποίους γίνονταν οι πιστώσεις ήταν κυβερνητικοί.

Η σοφή στρατηγική για την Ελλάδα είναι να μην πάει σε απευθείας διαπραγμάτευση με την αντίπαλη πλευρά, αλλά να κάνει τους κατάλληλους διπλωματικούς χειρισμούς σε συνδυασμό με την ανάθεση στα αρμόδια διαιτητικά και δικαστικά όργανα. Εις όφελος μας είναι η μη ύπαρξη παρακώλυσης συμφερόντων άλλων χωρών από πιθανή επιτυχή έκβαση των διεκδικήσεων μας. Η προσφυγή στο Διαιτητικό Δικαστήριο δίνει σημαντικές πιθανότητες ευόδωσης των προσπαθειών μας, ενώ η εναλλακτική του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης δίνει στους Γερμανούς τη δυνατότητα ελιγμών, αφού δεν έχουν αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου αναφορικά με θέματα πριν από το 2008, όταν και το αναγνώρισαν. Η έσχατη λύση, αν οι προηγούμενες αποδειχθούν ατελέσφορες, είναι η προσφυγή μας κατά της Γερμανίας στα ελληνικά δικαστήρια, με δικαίωμα παρέμβασης της Τράπεζας της Ελλάδος υπέρ του ελληνικού δημοσίου.

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών μοιάζουν με παρτίδα σκάκι που ο φαινομενικά αδύναμος (Ελλάδα) μπορεί να κάνει ματ, όμως ο ισχυρός (Γερμανία) λίγο πριν χάσει μπορεί να δίνει γροθιά για να αναποδογυρίζει τα πιόνια! Η τελική έκβαση εξαρτάται από το αν οι θεσμοί (δικαστήρια και νομικό υπόβαθρο) είναι αρκετά σταθεροί και αδιάτρητοι ώστε να προστατέψουν τη νόμιμη τακτική της Ελλάδας για διεκδίκηση των οφειλομένων στη χώρα μας.