Η Ελλάδα στα χνάρια της Αργεντινής – Πόσο πιθανή είναι η ελληνική χρεοκοπία;

Το μεγαλύτερο σφάλμα που αποτέλεσε την αρχή του τέλους για την Αργεντινή ήταν παρόμοιο με αυτό που έκανε η Ελλάδα με τη συμμετοχή της στην ευρωζώνη. Η λατινική αυτή χώρα βασίστηκε σε ένα πολύ ισχυρότερο νόμισμα, το αμερικανικό δολάριο, για να εξασφαλίσει νομισματική ευστάθεια και να αποτρέψει μεγάλες διακυμάνσεις στην ισοτιμία της με αυτό. Σοφή κίνηση θεωρητικά μεν, αλλά τελικά καταστροφική, καθώς δε μπορούσε να τηρήσει τη βασική προϋπόθεση, την επίτευξη του ίδιου ρυθμού ανάπτυξης με τις Η.Π.Α., από τις οποίες επέλεξε να εξαρτάται. Η Ελλάδα από την άλλη, συνδέθηκε με το ευρώ, οι καθοδηγητές του οποίου είναι οι βαριά εκβιομηχανισμένες Γερμανία και Γαλλία, καταδικάζοντας με αυτό τον τρόπο την οικονομία της σε πλήρη εξάρτηση από δύο αυστηρώς εξαγωγικά προσανατολισμένους εταίρους που δε διστάζουν να επιβάλλουν αυστηρή λιτότητα και σφιχτή νομισματική πολιτική αρκεί να είναι ανταγωνιστικοί στις ευρωπαϊκές αγορές.

Όσον αφορά τις εξαγωγές, η πολιτική του ισχυρού ευρώ που υιοθετήθηκε από την Ευρώπη, έπληξε τις μικρές σε δύναμη ευρωπαϊκές χώρες, συνεπώς και την Ελλάδα. Το ίδιο ακριβώς είχε συμβεί και στην Αργεντινή με την αντίστοιχη πολιτική νομισματικής σταθερότητας. Στην Ελλάδα, όπως και στην Αργεντινή, η ανταγωνιστικότητα περιορίστηκε κι οι εξαγωγές μειώθηκαν, το εμπορικό ισοζύγιο ήταν μονίμως αρνητικό και παρουσίαζε διόγκωση. Άμεση συνέπεια ήταν η μείωση του ΑΕΠ της χώρας και η μεγάλη άνοδος του εξωτερικού χρέους της που την εισήγαγαν αρχικά σε στασιμότητα και σύντομα σε ύφεση.

Άλλο κοινό σημείο της Ελλάδας με τη λατινική χώρα αποτελεί η μεγάλη εξάρτηση του συνολικού κεφαλαίου της χώρας από αλλοδαπούς. Στην Αργεντινή, το κύμα ιδιωτικοποιήσεων της δεκαετίας του 1990 έκανε την εθνική οικονομία κατευθυνόμενη από ξένα κερδοσκοπικά συμφέροντα. Αντίστοιχα στην Ελλάδα οι ιδιωτικοποιήσεις ξεκίνησαν αργότερα και μέχρι πρότινος πραγματοποιούνταν με ηπιότερο ρυθμό, όμως ο παραγωγικός τομέας και το χρηματιστήριο είναι επίσης αρκετά εξαρτημένα από ξένους. Αυτό κατέστησε και τις δύο χώρες πολύ ευάλωτες, πρώτον επειδή οι ξένες επενδύσεις είναι πάντα ευκολότερο να φύγουν και δεύτερον επειδή η προσπάθεια για πρόσκαιρα χρηματιστηριακά κέρδη δεν ευνοεί την ανάπτυξη, δημιουργεί επιχειρήσεις ΄΄φούσκες΄΄, πλήττει την αξιοπιστία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της εθνικής οικονομίας και δεν προσφέρει διαρκή οικονομική μεγέθυνση. Επιπλέον κλονίζει την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών, πρόβλημα από το οποίο γεννιούνται οι μεγάλες κρίσεις. Στη χώρα μας, λόγω της εγχώριας οικονομικής δυσπραγίας, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις και κυρίως της Βορείου Ελλάδας, μετέφεραν την έδρα τους σε γειτονικές βαλκανικές χώρες που υπάρχουν χαμηλότερα μεροκάματα και ευνοϊκότερη φορολόγηση, ή σε ευρωπαϊκούς ΄΄φορολογικούς παραδείσους΄΄. Τα φαινόμενα λαθρεμπορίου καυσίμων, τσιγάρων, ποτών κ.α. γίνονται όλο και πιο συχνά και έντονα και η μαύρη εργασία ανθεί. Στην Αργεντινή αντίστοιχα, εκτός από τη στροφή των επιχειρήσεων προς τη Βραζιλία, παρατηρήθηκε αύξηση της αυτοαπασχόλησης των ανέργων χωρίς νόμιμες άδειες ή πληρωμή φορολογίας, φαινόμενο που επίσης επιδείνωσε την κρίση!

Χαρακτηριστικό και στις δύο χώρες είναι πως η μικρομεσαία και η μεσαία τάξη φορολογουμένων που είναι και οι πολυπληθέστερες άρα και δυσκολότερο να ελεγχθούν οι αντιδράσεις τους, επλήγησαν περισσότερο. Η αδυναμία των κυβερνήσεων να ασκήσουν νομισματική πολιτική παρά μόνο δημοσιονομική πολιτική (αύξηση φόρων, μείωση επιδομάτων και συντάξεων), απέτρεψε μια ήπια προσαρμογή στα νέα δεδομένα και τη μετάβαση σε μια ομαλότερη και ελεγχόμενη κρίση. Το ισχυρό όπλο κάθε οικονομίας, η λήψη μονεταριστικών (νομισματικών) μέτρων για ρύθμιση της προσφοράς χρήματος και του πληθωρισμού, αχρηστεύθηκε εξαιτίας της προσκόλλησης σε ένα ισχυρό νόμισμα, ενώ η επιβολή αβάσταχτων φόρων εισοδήματος και καταθέσεων οδήγησε σε ανεξέλεγκτες αντιδράσεις των πολιτών (απόσυρση καταθέσεων, παραοικονομία, εγκληματικότητα), προσθέτοντας κι άλλο αστάθμητο παράγοντα που έπρεπε να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση εκτός από τις εξωτερικές πιέσεις.

Αναμφίβολα η Ελλάδα όπως κι η Αργεντινή, έπεσαν στην παγίδα του καιροσκοπισμού και της αναβλητικότητας των κυβερνήσεων τους που έσπευσαν να αναλάβουν δράση μόνο όταν η κατάσταση είχε επιδεινωθεί υπερβολικά. Αδυνατώντας να ξεφύγουν από τη στασιμότητα και την ύφεση και να αντιμετωπίσουν τις πληθωριστικές πιέσεις, δηλαδή τον στασιμοπληθωρισμό, απέκοψαν τη χώρα τους από τον ανταγωνισμό και ψαλίδισαν τις ευκαιρίες για οικονομική ανάπτυξη. Επιβαρύνοντας τον οικονομικά και εργασιακά υγιή πληθυσμό τους, οι δύο χώρες καταδικάστηκαν στην απομόνωση από την παραγωγική ανάπτυξη και τις διεθνείς αγορές. Όλα αυτά τη στιγμή που τα δάνεια από το ΔΝΤ δεν είχαν ως αποτέλεσμα την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών τους, αλλά απλά την κάλυψη των κενών στους ισολογισμούς αυτών, χωρίς κανένα πραγματικό αποτέλεσμα που θα βοηθούσε στη στήριξη και άνθιση της οικονομίας. Η απορρόφηση δανείων που δεν καταλήγουν σε επενδύσεις, αλλά απλά ευνοούν την κερδοφορία των τραπεζών και των στελεχών τους (golden boys), εξασφαλίζει πως ακόμη κι απεριόριστος δανεισμός από το ΔΝΤ δε θα μπορούσε ποτέ να αλλάξει την κατάσταση!

Άραγε βρισκόμαστε στην Ελλάδα κοντά στο παράδειγμα της Αργεντινής; Είναι βέβαιο πως οι ομοιότητες είναι πάρα πολλές. Απομένει να δούμε αν η συγκυρία της ύπαρξης κι άλλων ευρωπαϊκών χωρών σε παρόμοια κατάσταση με τη χώρα μας, θα αποτρέψει ή θα επιταχύνει την πορεία μας προς τη χρεοκοπία!

 Νίκος Αθ. Κυριαζής, Οικονομολόγος

 Μεταπτυχιακό Οικονομικής Επιστήμης ΑΣΟΕΕ