Μετάνοια: το μήνυμα της Μ. Τεσσαρακοστής προς τον σύγχρονο άνθρωπο

του Γεωργίου Γιαννιού, θεολόγου

Η Μητέρα Εκκλησία, δια των Αγίων της Πατέρων, όρισε καθ’ έκαστο έτος την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως περίοδο Μετανοίας. Κάθε ημέρα και ώρα, βεβαίως, η μετάνοια είναι απαραίτητη, αλλά κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή η Εκκλησία μας καλεί να βιώσουμε ακόμη βαθύτερα αυτή τη σπουδαία αρετή.

Αλλά τι είναι κατά βάθος η μετάνοια, την οποία τόσο πολύ συνιστά η Εκκλησία μας; Πολλοί από εμάς λέγουν: δεν αισθάνομαι ότι διέπραξα αμαρτία και επομένως δεν έχω ανάγκη μετανοίας. Οι Άγιοι, όμως, Πατέρες τονίζουν ότι η μετάνοια είναι απαραίτητη όχι μόνο στους αμαρτωλούς, αλλά και στους τέλειους στην πίστη. Και διερωτάται, λοιπόν, ο απλός χριστιανός: για ποιο σφάλμα πρέπει να μετανοήσουν οι τέλειοι;

Την περίοδο του Τριωδίου παρουσιάζονται τρεις τύποι ανθρώπων οι οποίοι ενώ είχαν άμεση ανάγκη μετάνοιας, δεν κατενόησαν αυτή την ανάγκη και δεν μετανόησαν, ενώ από την άλλη, ένας και μοναδικός άνθρωπος φαίνεται πως μετανόησε ειλικρινά. Οι τρεις τύποι είναι: ο γνωστός σε όλους μας Φαρισαίος (αυτή την εντύπωση έχουμε κι εμείς πως τηρούμε τα του Θεού), ο δήθεν καλός υιός της παραβολής του ασώτου υιού (φαινομενικά δεν ζει ασώτως, μα στην ουσία είναι σκληρόκαρδος και εγωιστής) και ο τελευταίος είναι οι μυριάδες των ανθρώπων οι οποίοι δεν έδωσαν τροφή στους πεινασμένους, δεν πότισαν τους διψασμένους, δεν έντυσαν τους γυμνούς, κ.τ.λ., ενώ οι ίδιοι ενδιαφέρονται για την δική τους ευζωία και αδιαφόρησαν για την κάλυψη των αναγκών των συνανθρώπων. Αυτός δε που μετανόησε ειλικρινά είναι ο γνωστός μας Τελώνης, άνθρωπος που ζούσε στην ανομία και εν τέλει αποστράφηκε το εγωιστικό του φρόνημα και έζησε σύμφωνα με το Νόμο του Θεού.

Όσο και αν θέλουμε να συγκαλύψουμε την ψυχική κατάστασή μας και να ωραιοποιήσουμε τον εαυτό μας, είναι αδύνατο να μην βρούμε στο βάθος της ψυχής μας στοιχεία από τους χαρακτήρες των τριών αυτών αποκρουστικών τύπων, οι οποίοι νόμιζαν τους εαυτούς τους μη αμαρτωλούς και μη έχοντας ανάγκη μετανοίας, αλλά δικαίωσης από τον Θεό.

Κατά συνέπεια, όλοι έχουμε ανάγκη μετάνοιας για να εμποτίσουμε την καρδιά μας με αγάπη προς τον συνάνθρωπο, συμπόνια και ευσπλαχνία. Σε καιρούς μάλιστα όπου οι περιστάσεις το απαιτούν όσο ποτέ άλλοτε, η αυτοκριτική και η μετάνοια είναι τα δυο στοιχεία που καλούμαστε να υιοθετήσουμε στην καθημερινή μας πρακτική. Μονάχα και κατ’ αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε από τα οποιαδήποτε αδιέξοδα της ύπαρξής μας, της κοινωνίας μας ολόκληρης. Εάν κλίνουμε το γόνυ της ψυχής μας και στραφούμε στις πραγματικές και ουσιαστικές ανάγκες μας, τότε ο κόσμος μας θα μεταμορφωθεί και θα γίνει καλύτερος, γιατί εμείς οι ίδιοι θα έχουμε πρωτίστως μεταμορφώσει τον «έσω άνθρωπο» και αυτό θα αντανακλάται έξωθεν.

Με αυτές τις λιγοστές σκέψεις και καθώς ξανοίγεται μπροστά μας η γλυκιά περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ας βάλουμε στη ζωή μας την έννοια της μετάνοιας. Τα δοκιμάσαμε όλα και αποτύχαμε. Γιατί όχι να μην δοκιμάσουμε στο ελάχιστο να υιοθετήσουμε την μετάνοια ως τρόπο, ως στάση ζωής. Ίσως, τότε, πολλά θ’ αλλάξουν…