Η εορτή των Τριών Ιεραρχών

του Κώστα Γκουντάρα

Η εορτή των Τριών Ιεραρχών θεσπίστηκε τον 11^ο αι, στην εποχή του Αλεξίου Κομνηνού, γιατί υπήρχαν έντονες διαφωνίες μεταξύ των Θεολόγων και των λογίων για το ποιος από τους τρεις αγίους και σοφούς ιεράρχες ήταν ο σπουδαιότερος. Άλλοι υποστήριζαν ότι σπουδαιότερος ήταν ο Μ. Βασίλειος, άλλοι θεωρούσαν ανώτερο το Γρηγόριο το Θεολόγο ή τον Ιωάννη το Χρυσόστομο. Για να συμφιλιώσει τις αντιθέσεις αυτές ο λόγιος Μητροπολίτης Ευχαΐτων Μ. Ασίας Ιωάννης ο Μαυρόπους, πρότεινε να θεσπισθεί κοινή εορτή των Τριών Ιεραρχών στις 30 Ιανουαρίου. Η πρότασή του έγινε δεκτή από τον αυτοκράτορα και τότε θεσπίστηκε η εορτή αυτή, η οποία από τότε εορτάζεται πάντοτε από την Ορθόδοξη Εκκλησία με ιδιαίτερη λαμπρότητα.

Με μεγάλη επισημότητα και ευλάβεια εορταζόταν η εορτή των Τριών Ιεραρχών στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Όπως γράφει ο καθηγητής Ν. Μπρατσιώτης, «ο υπόδουλος ελληνισμός… προσέδωσεν εις τον εκκλησιαστικόν εορτασμόν τους τον πανηγυρικόν χαρακτήρα της εορτής των Ελληνικών Γραμμάτων, ως της εθνικής εορτής του. Κατ’ αυτήν το μαρτυρικόν ελληνικόν Έθνος επεβεβαίωνεν επισήμως την ένδοξον ταυτότητά του και την βαθείαν συνείδησίν του ότι αποτελεί αδιάσπαστον ιστορικήν συνέχειαν του Αρχαίου και Βυζαντινού Ελληνισμού…». Στις περιοχές της Ηπείρου και της Μακεδονίας, που άργησαν να απελευθερωθούν, η εορτή των Τριών Ιεραρχών εξακολουθούσε να έχει εθνικό χαρακτήρα ως το 1912, που εντάχθηκαν στο ελεύθερο ελληνικό κράτος.

Το 1841 με διάταγμα του Όθωνα καθιερώθηκε η εορτή των Τριών Ιεραρχών ως εορτή της Παιδείας και των Γραμμάτων. Η πρόταση έγινε από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία με απόφασή της εόρτασε τότε για πρώτη φορά επίσημα την εορτή των Τριών Ιεραρχών ως εορτή των Γραμμάτων. Και το 1856 με πανηγυρική τελετή καθιερώθηκε το λάβαρο του Πανεπιστημίου, το οποίο φέρει στη μία όψη την εικόνα των Τριών Ιεραρχών. Αλλά ήδη από το 1838 είχε καθιερωθεί επίσημα ως εθνική εορτή η 25^η Μαρτίου. Και από το 1821 έπαυσε πια η εορτή των Τριών Ιεραρχών να είναι εθνική εορτή, έμεινε όμως ως εορτή της Παιδείας και των Γραμμάτων.

Αλλά θα ερωτήσει κανείς, γιατί καθιερώθηκε ειδικά η εορτή των Τριών Ιεραρχών ως εορτή της Παιδείας και γιατί θεωρήθηκαν οι Τρεις αυτοί Άγιοι ως προστάτες Άγιοι της Παιδείας και των Γραμμάτων; Υπάρχουν και πολλοί άλλοι Άγιοι που διακρίθηκαν εξίσου για τη σοφία και την αρετή τους. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πχ τον Μέγα Φώτιο και τόσους άλλους. Αλλά οι Τρεις μέγιστοι Ιεράρχες της Ορθοδοξίας υπερβαίνουν σε γνώση και αρετή πολλούς, υπήρξαν θεμελιωτές της πίστεως, γιατί έζησαν στην πιο λαμπρή εποχή, στο χρυσό αιώνα της εκκλησίας (Δ΄ και Ε΄). Γι’ αυτό δεν μπορούσε να γίνει πιο επιτυχημένη εκλογή.

Οι λόγοι όμως που αναδεικνύουν τους Τρεις Ιεράρχες Προστάτες της Παιδείας είναι πολλοί:

1. Υπήρξαν μεγάλοι θεολόγοι, βαθείς γνώστες των δογμάτων και της διδασκαλίας της χριστιανικής πίστεως. Έγραψαν περισπούδαστα θεολογικά συγγράμματα και βοήθησαν στη διατύπωση των δογμάτων της Εκκλησίας και στην καταπολέμηση των αιρέσεων.
2. Υπήρξαν ακόμη μεγάλοι, απαράμιλλοι κήρυκες, που υπεράσπιζαν έντονα, ζωηρά και εκθείαζαν το θείο λόγο, έξοχοι ερμηνευτές της Γραφής και παιδαγωγοί του λαού. Οι λόγοι τους κυκλοφορούσαν για πολλούς αιώνες σε χειρόγραφα βιβλία (κώδικες) και έπειτα σε έντυπα.
3. Υπήρξαν μεγάλοι σοφοί, πανεπιστήμονες. Μελέτησαν σε βάθος τη φιλοσοφία και όλες τις επιστήμες, κατείχαν σχεδόν όλες τις γνώσεις της εποχής τους.
4. Υπήρξαν ακόμη μεγάλοι κοινωνικοί εργάτες και ευεργέτες της κοινωνίας και των ανθρώπων. Εφάρμοσαν έμπρακτα τη χριστιανική αρετή της αγάπης, μοίρασαν τα υπάρχοντά τους στους φτωχούς και έκαναν πολλά έργα φιλανθρωπίας.
5. Θεμελίωσαν τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό, γιατί συνδύασαν τη χριστιανική πίστη με την ελληνική φιλοσοφία και παιδεία, τον ελληνισμό με το χριστιανισμό.
6. Υπήρξαν συγχρόνως μεγάλοι διδάσκαλοι και παιδαγωγοί. Στα συγγράμματά τους διατύπωσαν σοφές γνώμες για την αγωγή των νέων, για τον τρόπο διδασκαλίας των μαθητών και άλλες παιδαγωγικές και ψυχολογικές απόψεις, οι οποίες και σήμερα μελετώνται από τους ειδικούς και θαυμάζεται η παιδαγωγική τους κατάρτιση. Ήσαν μεγάλοι δάσκαλοι, που τόνισαν την αξία της παιδείας και των γραμμάτων, που πίστευαν ακράδαντα στην παιδευτική δύναμη της ελληνοχριστιανικής παιδείας.

Για όλους αυτούς τους λόγους δίκαια η εορτή τους καθιερώθηκε ως εορτή της Παιδείας και των Γραμμάτων και εορτάζεται πανηγυρικά από τον Ορθόδοξο ελληνικό λαό, από τη σπουδάζουσα νεολαία και από τους εκπαιδευτικούς. Το παράδειγμά τους πρέπει να μας εμπνέει όλους, εκπαιδευτικούς και μαθητές, και να μας καθοδηγεί στο δρόμο της ελληνοχριστιανικής παραδόσεως και στην πρόοδο της παιδείας και των γραμμάτων.

Έτσι, λοιπόν, και εμείς οι συνταξιούχοι, και όχι μόνο εκπαιδευτικοί, τιμούμε τη μνήμη τους την Τρίτη 29 Ιανουαρίου στις 6 το απόγευμα στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου της πόλης μας, όπου θα πραγματοποιηθεί πανηγυρικός Εσπερινός μετ΄ αρτοκλασίας.

Παρακαλούνται οι Εκπαιδευτικοί, οι μαθητές, οι γονείς και οι πιστοί να παραβρεθούν στην παραπάνω τελετή.