Ο Άγιος Μάρκος στην Κεφάλωση Πλατάνου

 του Κώστα Γκουντάρα

 Όταν ο Αλμυρός, επί Βυζαντινής αυτοκρατορίας, εθεωρείτο από τα μεγαλύτερα λιμάνια της, την εποχή μάλιστα που ο Παγασητικός κόλπος ονομάζονταν κόλπος του Αλμυρού και, όπως αναφέρουν οι πηγές, οι τιμές στο χρηματιστήριο της Πόλης επηρεάζονταν από την κίνηση και το εμπόριό του, αφού ο κάμπος του θεωρούνταν από τους μεγαλύτερους σιτοβολώνες της Θεσσαλίας, τότε, λοιπόν, το παραλιακό μέτωπο, η σημερινή θάλασσα του Άη-Γιάννη, είχε τελείως διαφορετική χωροταξική εικόνα: αποθήκες μεγάλες εμπορευματικές, ανθρακαποθήκες, σκάλα μετά φανού, για να δένουν ατμόπλοια, εμπορικά μεγάλα και μικρότερα, τελωνείο μετά τελώνου και άλλου προσωπικού, σωροί λιθανθράκων διάσπαρτοι, για τις ανάγκες της περιοχής, χώροι εργατών για τις ανάγκες του λιμανιού, λέμβοι επιβατών και λεμβοφορτηγίδες εξυπηρέτησης εμπορίου κλπ. Τότε παρατηρούνται αναπτυσσόμενες συνοικίες και χώροι που δόθηκαν στους ναυτικούς, εμπόρους και στο προσωπικό συνοδείας τους προκειμένου να μπορούν να επιτελούν τα απαραίτητα με τις παραδόσεις τους και τα έθιμά τους, αφού ήταν υποχρεωμένοι να παραμένουν αρκετά στο λιμάνι μέχρις ότου τελειώσουν οι εμπορικές τους υποχρεώσεις, φόρτωση και εκφόρτωση εμπορικών πλοίων. Έτσι, λοιπόν, μεταξύ των άλλων έχουμε και τη συνοικία των Ενετών, Βενετών, εμπόρων δηλαδή από τη Βενετία, αφού εκτός αυτών και Πισάτες από τη Πίζα και Γενουάτες από τη Γένουα κατέφθαναν στο λιμάνι του Αλμυρού για εμπορικές συναλλαγές. Η συνοικία των Ενετών βρίσκονταν εκεί που σήμερα είναι η εκκλησία του Αγίου Μάρκου, στην Κεφάλωση Πλατάνου, καθώς περνάμε την Εθνική οδό κοντά στην πηγή της Ινούς. Στοιχεία δείχνουν, όπως και παρακάτω θα δούμε, ότι ο ναός τούτος κτίστηκε το 12^ο, ίσως, και πριν αιώνα.

Στο φύλλο της εφημερίδας «Φωνή του Λαού» στις 14 Μαρτίου του 1902 δημοσιεύεται, λαθεμένα, για κάποιο βυζαντινό ναό, που βρέθηκε, στη θέση Κεφάλωση του Πλατάνου, ότι, δηλαδή, οι εργάτες βρήκαν «πλάκας ανεπιγράφους και πολύτιμα κειμήλια ως και παλαιά αργυρά και χρυσά νομίσματα» και ότι «πάντα τα ευρήματα απεκρύβησαν ένεκεν της αδρανείας των αρμοδίων αρχών», όπως πληροφορήθηκε η εν λόγω εφημερίδα. Η πραγματικότητα, όμως, είναι τελείως διαφορετική και αυτή καταγράφηκε στην εφημερίδα «Νέω Άστυ» Αθηνών, ως εξής: Ο αστυνόμος Αλμυρού και Πλατάνου Γεώργιος Αμπλιανίτης τον μήνα Φεβρουάριο του 1902 ενήργησε ούτως ώστε από κοινού με τους κατοίκους της περιοχής να αναγερθεί Ιερός Ναός του Αγίου Μάρκου στη θέση Κεφάλωση του Πλατάνου. Το έργο δόθηκε κατ’  αποκοπή σε κτίστες της περιοχής. Τα θεμέλια του ναού τα σκάψανε όχι πάνω στα αρχαία θεμέλια του ναού του Αγίου Μάρκου, σύμφωνα με την παράδοση, αλλά κοντά σ’  αυτά. Οι κτίστες όμως, για να πάρουν πέτρες για την οικοδομή του ναού, έσκαψαν τα αρχαία θεμέλια. Διαδόθηκε μάλιστα, κάποια Κυριακή του Φεβρουαρίου, ότι οι κτίστες έβγαλαν στρόγγυλη πέτρα κούφια, «έβγαλαν λίθον στρογγύλον και κούφαν εντός», που εξωτερικά έφερε επιγραφή, την οποία κατέστρεψαν «δια να κοιλάνωσιν αυτήν» και να τοποθετήσουν κάποια εικόνα, όπως συνήθως γίνεται στις εκκλησίες. Από τον κόσμο μεταδόθηκε ακαριαία ότι βρέθηκαν νομίσματα χρυσά και αργυρά, επιγραφές και αγάλματα. Ειδοποιήθηκε η αστυνομία και ο σχολάρχης Αλμυρού, που μετέβησαν εκεί. Στο χώρο βρίσκονταν όλο το χωριό με όλους τους ιερείς, οι οποίοι έψαλλαν αγιασμό και έθεσαν το θεμέλιο λίθο παρόντος και του Αστυνόμου Αλμυρού και Πλατάνου Γεωργίου Αμπλιανίτη. Δεν βρέθηκαν, όμως, ούτε αρχαία, ούτε επιγραφές, ούτε αγάλματα, παρά μόνον ένας σπόνδυλος βυζαντινού μικρού κίονα από μαρμάρινη πόρτα, «ειμή σπόνδυλον βυζαντινού κιονίσκου θυρίδος εκ μαρμάρου», και ένα νόμισμα αργυρό το οποίο παραδόθηκε από τους κτίστες στον αστυνόμο και αυτός με τη σειρά του το κατέθεσε στο Μουσείο Αλμυρού. Το νόμισμα ήταν του Μαρτίνου Ζαχαρίου, δυνάστου Χίου περί το 1320-1329 μ. Χ. και τούτο δημοσιεύθηκε στο δελτίο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Αθηνών (τόμος Β΄. τευχ 5^ον πίναξ Α. αριθ. 11-12-13). Εικάζεται, λοιπόν, ότι ο ναός του Αγίου Μάρκου προϋπήρχε του 1230. Ο αστυνόμος διενήργησε ανάκριση, αλλά τίποτε νέο δεν προέκυψε, αφού μάλιστα και οι κτίστες διαβεβαίωσαν αυτόν ότι κανένα αρχαίο δεν βρήκαν. Συμπεραίνεται ότι κατέστρεψαν το λίθο, που έφερε κυκλική επιγραφή από άγνοια και μάλιστα ζητήθηκε να τιμωρηθούν, ώστε του λοιπού και αυτοί και άλλοι να είναι περισσότερο προσεκτικοί.

Μετά δύο μήνες περίπου την Πέμπτη 25 Απριλίου 1902 εορτάζεται για πρώτη φορά η μνήμη του Αγίου Μάρκου με λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια και την παρουσία μεγάλου πλήθους πιστών από Αλμυρό, Πλάτανο και από τα γύρω χωριά. Οι οβελίες ήταν σε παράταξη, ο δε αστυνόμος Γεώργιος Αμπλιανίτης έλαμπε από ικανοποίηση, αφού υπήρξε « είς των λαβόντων πρωτοβουλία δια την ίδρυσιν του ναού, όστις μετά 500 ετών ύπνον υπό την χλόην ιδρύθη και αύθις κομψός, όπως δεχθή τας δεήσεις προς τον ύψιστον των θνητών». Μετά το τέλος της δοξολογίας ακολούθησε γλέντι μετά μουσικών οργάνων και χορός.

Καθισμένος και σήμερα ο ευλαβής προσκυνητής στη σκιά, μακριά από την παρέα και τις φωνές ευχαριστιέται, καθώς βλέπει την απαράμιλλο μαγευτική θέση, τον Αμφρυσσό ποταμό, για τις μυθολογικές αναμνήσεις του, ξακουστό στους αρχαίους, που ρέει και τώρα, όπως και παλιά, σύμφωνα με το Στράβωνα παράλληλα προς την οχύρωση της αρχαίας Άλου.

Οι Πλατανιώτες είναι πράγματι άξιοι θερμών συγχαρητηρίων για την ανοιξιάτικη αυτή πανήγυρη.