Ο γνωστός μας «άγνωστος» κ. Ρέιντερ Ρέιντερς

Εδώ και πολλά χρόνια εργάζεται, ζει -κατά καιρούς- και κινείται στη χώρα μας, και μάλιστα στην ευρύτερη περιοχή μας. Είναι ευχάριστος, χαμογελαστός, ένας άνθρωπος με εξαιρετικό ενδιαφέρον, και, παρ’ όλες τις γνώσεις του, ιδιαίτερα χαμηλών τόνων. Οι περισσότεροι από μας έχουμε ακούσει το όνομά του ή έχουμε διαβάσει κάτι για κείνον. Μπορεί ακόμα και να τον έχουμε δει, αλλά να μην τον αναγνωρίσαμε, αφού δεν συνηθίζει να τραβάει την προσοχή. Είναι ο Ολλανδός αρχαιολόγος κ. Ρέιντερ Ρέιντερς, ένας «δικός μας» -πλέον- άνθρωπος που με πολύ φιλική διάθεση και συστολή, λόγω του χαρακτήρα του, δέχτηκε να μας ανοίξει την καρδιά του και να μας πει την ιστορία του, η οποία είναι άρρηκτα δεμένη με την ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου της Ελλάδας και της ιδιαίτερης πατρίδας μας.

Οι πρόγονοί του ήταν αγρότες και, από το 1600 περίπου, κατοικούσαν στο Havelte Pesse, ένα χωριό στο βορρά της μακρινής Ολλανδίας, καθώς τους προσέλκυσαν τα πλούσια σε άργιλο εύφορα εδάφη της περιοχής. Ο παππούς του όμως, από την πλευρά του πατέρα του, ήταν δάσκαλος.

Ο πατέρας του ήταν συμβολαιογράφος και οι ανάγκες της δουλειάς του κάποτε τον έφεραν στο χωριό Zuidhorn, κοντά στη μεγάλη πόλη της περιοχής που ονομάζεται Groningen. Στο χωριό αυτό, το 1941 γεννήθηκε ο H. Reinder Reinders, ο οποίος πήρε -και κράτησε- το όνομα του πατέρα του, όπως συνηθίζεται να γίνεται στη χώρα του με το όνομα των πρωτότοκων αγοριών. Εκεί, ο μικρός Ρέιντερ, παρακολούθησε τις τρεις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου. Μετά το θάνατο του πατέρα του, όμως, τον οποίο έχασε σε πολύ νεαρή ηλικία, από το 1948 η οικογένεια μετακινήθηκε στην πόλη Groningen, όπου τελείωσε το Δημοτικό και κατόπιν το Γυμνάσιο, ένα εξαιρετικό σχολείο ενιαίας φοίτησης, όπως μας είπε. Εκεί διδάχτηκε Όμηρο και άλλους αρχαίους Έλληνες ποιητές και συγγραφείς. Όταν στις δύο τελευταίες τάξεις του σχολείου χρειάστηκε να επιλέξει ανάμεσα στην κλασική και τη πρακτική κατεύθυνση, εκείνος προτίμησε τη δεύτερη γιατί του άρεσε η βιολογία.

Παράλληλα με τη φοίτησή του όμως, ήταν μέλος ενός «Συλλόγου Ιστορίας και Αρχαιολογίας» για νέους από 12 έως 23 ετών, μαθητές και φοιτητές από όλη την Ολλανδία, που είχε ιδρυθεί γύρω στα 1959. Μέσω του Συλλόγου αυτού, σε συνεργασία και με το Πανεπιστήμιο της πόλης, έλαβε μέρος στις ανασκαφές ενός τύμβου από την «εποχή του χαλκού»  -γύρω στα 1200 π.Χ.- καθώς και σε έρευνες σε περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, μεταξύ των οποίων και σε ένα κάστρο που βρισκόταν στα σύνορα με το Βέλγιο.

Την εποχή των ανασκαφών αυτών γνωρίζεται με τη νεαρή Paulien De Roever (Παουλίν ντε Ρόβερ) -την Παυλίνα, όπως την αποκαλούν εδώ- από το Άμστερνταμ, που κι εκείνη συμμετείχε στο Σύλλογο, ο οποίος υπάρχει μέχρι σήμερα και ο κ. Ρέιντερς συνεργάζεται μαζί του για περισσότερα από πενήντα χρόνια.

Μετά το σχολείο, υπηρέτησε τη θητεία του για δύο χρόνια, ως αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού, και αργότερα έκανε ταξίδια με πλοία, καθώς στη χώρα του, κάθε πέντε χρόνια περίπου, όσοι έχουν ολοκληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις καλούνται για μετεκπαίδευση.

Ακολούθησαν οι σπουδές στο Πανεπιστήμιο της πόλης του, πρώτα στην Ιστορία και μετά στην Αρχαιολογία, που τον είχε πλέον κερδίσει οριστικά.

Από το 1963 συμμετείχε σε έναν Κωπηλατικό Σύλλογο, του οποίου αργότερα έγινε Πρόεδρος και στη συνέχεια προπονητής, μέχρι το 1973.

Το 1969 παντρεύεται με την Παυλίνα, η οποία έχει έρθει για σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Groningen, λόγω του ειδυλλίου που είχε προκύψει σ’ εκείνες τις πρώτες ανασκαφές, και μαζί αποκτούν μια κόρη, τη Marianne (Μαριάννα). Οι σπουδές τότε διαρκούσαν επτά έως οκτώ χρόνια, ενώ σήμερα διαρκούν λιγότερο. Το νεαρό ζευγάρι εργάζεται και παράλληλα συνεχίζει τις σπουδές του.

Το 1971 έρχονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ως φοιτητές, μετά από πρόταση της καθηγήτριας κλασικής αρχαιολογίας κ. Sadoks, για τη συμμετοχή τους στις έρευνες που, με τη συνεργασία του Kees Bakhuizen, ιστορικού του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης, πραγματοποιούνται στο λόφο της Γορίτσας και μένουν για ένα μήνα περίπου στο Βόλο, στο ξενοδοχείο «Ακρόπολις» της οδού Κοραή.

Επιστρέφουν στην Ελλάδα το 1972 και συμμετέχουν στις ανασκαφές της Γορίτσας, αλλά και σ’ εκείνες που πραγματοποιούνται στο Σέσκλο, υπό την επίβλεψη του Δημητρίου Θεοχάρη, τότε  Εφόρου Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας.

Το 1974 έρχονται και πάλι στη Γορίτσα, συμμετέχοντας παράλληλα και στις ανασκαφές που γίνονται στο Αχίλλειον Φαρσάλων, στη Μαγούλα της νεολιθικής εποχής, από την Αμερικανίδα αρχαιολόγο Qimbutas, η οποία συνεργάζεται με τον Δημήτριο Θεοχάρη.

Τα γεγονότα της Κύπρου τους βρίσκουν στο Βόλο και συγκεκριμένα σε ένα εξοχικό κέντρο στην παραλία της Αγριάς. Οι Έλληνες που βρίσκονται γύρω τους πληροφορούνται τα συγκλονιστικά νέα, για την τουρκική εισβολή και την επιστράτευση, από ένα ραδιόφωνο, και αρχίζουν να φεύγουν τρέχοντας προς κάθε κατεύθυνση. Οι ίδιοι δεν κατάλαβαν αμέσως τι συνέβαινε. Κάποιοι τους είπαν πως καλά θα έκαναν να φύγουν αμέσως από την Ελλάδα, γεγονός που πραγματοποιήθηκε μετά από λίγες ημέρες, καθώς οι ανασκαφές σταμάτησαν λόγω της κατάστασης.

Τον ίδιο χρόνο ολοκληρώνουν τις σπουδές τους και μετακομίζουν στο κέντρο της Ολλανδίας στην πόλη Lelystad, μία από τις πολλές που κτίστηκαν γύρω από ένα μεγάλο φράγμα, κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Από τότε και μέχρι το 1989 ο κ. Ρέιντερς εργάζεται στις ανασκαφές που αφορούν τα πολυάριθμα ναυάγια του «παλαιού βυθού», όπως τον αποκαλούν, μια που τα νερά της θάλασσας κάλυπταν στο παρελθόν την περιοχή αυτή. Παράλληλα, είναι διευθυντής του Ναυτικού Μουσείου και ενός άλλου, σχετικού με μικρό οικισμό που κάποτε ήταν νησί.

Το 1976 έρχονται στην Ελλάδα, και συνδυάζουν τις διακοπές με τη δουλειά τους, αρχίζοντας με τις μετρήσεις στην Αρχαία Άλο, που από το 1978 γίνονται ανασκαφές.

Το 1989 επιστρέφουν στην Groningen, όπου συνεχίζουν να ζουν μέχρι σήμερα, και ο κ. Ρέιντερς γίνεται καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της πόλης, στην οποία είχε σπουδάσει και ο ίδιος.

Κατά τη διάρκεια της πολύχρονης προσφοράς του στην αρχαιολογική ανάδειξη της περιοχής μας, έχει συμμετάσχει και στην επιφανειακή έρευνα, η οποία σχετίζεται ως επί το πλείστον με οικιστικούς λόγους, και αφορά την ανακάλυψη οικισμών από όλες τις ιστορικές περιόδους, από τη Νεολιθική Εποχή μέχρι το Βυζάντιο και κατόπιν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Τα άρθρα του δημοσιεύονται στα τεύχη που εκδίδει η Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού «ΟΘΡΥΣ», την επιμέλεια για τη μετάφραση των οποίων έχει ο κ. Βίκτωρ Κοντονάτσιος, ενώ έχει γράψει και βιβλία με τους τίτλους: «New Halos a Hellenistic Town in Thessalia, Greece» (Νέα Άλος μια ελληνιστική πόλη στην περιοχή Θεσσαλία της Ελλάδας), που αποτέλεσε τη διατριβή του, την οποία αφιέρωσε στη μνήμη του Δ. Ρ. Θεοχάρη, «Housing in New Halos a Hellenistic Town in Thessalia, Greece» (Κατοίκηση στη Νέα Άλο, μια ελληνιστική πόλη στην περιοχή Θεσσαλία της Ελλάδας) και «Prehistoric Sites at the Almiros and Sourpi Plains – Thessaly, Greece» (Προϊστορικές Θέσεις στην πεδιάδα Αλμυρού και Σούρπης – Θεσσαλία, Ελλάδα).

Από το 2006 είναι συνταξιούχος, αλλά εξακολουθεί να λαμβάνει μέρος σε έρευνες στην Ολλανδία και να γράφει σχετικά άρθρα. Συνεχίζει επίσης να συμμετέχει στο πρόγραμμα ανασκαφών και επιφανειακών ερευνών που πραγματοποιείται στην περιοχή μας μέχρι το 2016, με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ και της ΙΓ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. «Για λίγο ακόμα», όπως λέει ο ίδιος.

Στο πρόγραμμα αυτό συμμετέχει ομάδα Ελλήνων, καθώς και αντίστοιχη ομάδα Ολλανδών φοιτητών, ενώ μετά από σχετικό αίτημα του Ολλανδικού Ινστιτούτου Ερευνών, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, μέρος των μελετών αυτών πραγματοποιείται στην υπόγεια αίθουσα του παλαιού Γυμνασίου -σημερινού Ωδείου- Αλμυρού, με την επίβλεψη της ΙΓ’ ΕΠΚΑ.

Ιδιαίτερα σημαντικές για τον κ. Ρέιντερς είναι οι συνεργασίες του με τις κ. Ζωή Μαλακασιώτη και Βάσω Ροντήρη, τέως και νυν προϊστάμενες της ΙΓ’ ΕΠΚΑ, αντίστοιχα, ενώ αξιοσημείωτες υπήρξαν οι γνωριμίες του με τους Εφόρους Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας Γεώργιο Χουρμουζιάδη και Δημήτριο Θεοχάρη.

Στην πόλη Groningen της Ολλανδίας δραστηριοποιείται ένας Σύλλογος, πρόεδρος του οποίου τα τελευταία χρόνια είναι η κ. Παυλίνα Ρέιντερς, η οποία στέκεται πάντα διακριτικά στο πλευρό του συζύγου της. Στο Σύλλογο αυτό συμμετέχουν Ολλανδοί που αγαπούν ιδιαίτερα την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό, αλλά και Έλληνες που ζουν στην Ολλανδία.

Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους είναι επιστήμονες, και μάλιστα οικονομολόγοι, γνώστες της δυσμενούς κατάστασης που επικρατεί στη χώρα μας, ως απόρροια της πολύχρονης εφαρμογής μιας προβληματικής οικονομίας, οι οποίοι διοργανώνουν συχνά ενημερωτικές διαλέξεις, θεωρώντας ότι οι νεότερες γενιές των Ολλανδών, των Ευρωπαίων γενικότερα και βέβαια των ίδιων των Ελλήνων, πρέπει να γνωρίζουν καλά την ιστορία και να μαθαίνουν από τα λάθη της.

Ο Σύλλογος αυτός, τρεις φορές το χρόνο, εκδίδει ένα μικρό περιοδικό στο οποίο δημοσιεύονται διαλέξεις, διάφορα νέα, συνταγές και ιστορίες που αφορούν την Ελλάδα, από Ολλανδούς που την επισκέπτονται συχνά και έχουν σπίτια στη χώρα μας.

Πριν από αρκετά χρόνια ο κ. Ρέιντερς ανακηρύχθηκε επίτιμος Δημότης του Δήμου Αλμυρού, ως ένδειξη αναγνώρισης της πολυετούς προσπάθειας για την ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου της περιοχής μας. Όταν βρίσκεται εδώ συμμετέχει σε διαλέξεις που διοργανώνονται από τη Φιλάρχαιο Εταιρεία Αλμυρού, και τους τοπικούς Φορείς, ενώ έχει παραβρεθεί σε εκδηλώσεις και γλέντια τοπικών Συλλόγων, όπως ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Ευξεινούπολης και Περιχώρων «Η ΣΤΑΝΗ» και ο Σύλλογος Βλάχων Επαρχίας Αλμυρού. Του αρέσει ιδιαίτερα η ελληνική μουσική και παλαιότερα, όπως μας είπε, χόρευε ελληνικούς χορούς. Ένα κάταγμα όμως του δεξιού του ποδιού, του στέρησε για αρκετά χρόνια αυτή τη χαρά.

Το 1993 το ζεύγος Ρέιντερς απέκτησε ένα σπίτι λίγο έξω από τη Μιτζέλα, γεγονός που έκανε τις επισκέψεις τους στην περιοχή μας ακόμα πιο συχνές μια που, όπως οι ίδιοι μας είπαν, έχουν να κάνουν πολλές δουλειές, όπως να μαζέψουν τις ελιές από τα αρκετά ελαιόδεντρα που υπάρχουν στο κτήμα τους, να κλαδέψουν τα δέντρα, να φροντίσουν τον κήπο και τα πολλά λουλούδια τους, που τα περιποιούνται πάντα χωρίς φάρμακα. Την αγάπη τους για την Ελλάδα και ιδιαίτερα για «το χωριό», όπως τους αρέσει να αποκαλούν τη Μιτζέλα, κληρονόμησε και η κόρη τους Μαριάννα, η οποία, αν και ζει στην Ολλανδία, επισκέπτεται συχνά την περιοχή μας και μάλιστα βοηθά στις δουλειές που γίνονται στο κτήμα.

Με την ολλανδική ομάδα έχουν πραγματοποιήσει πολλές εκδρομές και έχουν καλύψει μεγάλες αποστάσεις με πεζοπορίες μέσα από μονοπάτια σε αρκετά από τα βουνά της Ελλάδας, όπως η Όθρυς, η Οίτη, ο Κίσσαβος, το Βέρμιο, προκειμένου οι Ολλανδοί φοιτητές να γνωρίσουν την Ελλάδα, αλλά και τη ζωή των κτηνοτρόφων με τα χειμαδιά και τα ξεκαλοκαιριάσματα, έναν τρόπο ζωής άγνωστο σ’ εκείνους, αφού στην Ολλανδία δεν υπάρχουν βουνά και τα ζώα εκτρέφονται σε περιφραγμένους χώρους κοντά στα σπίτια. Έτυχε, μάλιστα, να βρεθούν Δεκαπενταύγουστο στο Βέρμιο, όπου γίνεται μεγάλο γλέντι, κοντά στις οικογένειες των αδερφών Αριστείδη και Γεωργίου Αράπη, από τον Πλάτανο, τους οποίους είχαμε γνωρίσει μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας «ο Λαός του Αλμυρού» σε παλαιότερο αφιέρωμα.

Έχουν πολλούς γνωστούς και φίλους στην περιοχή του Αλμυρού, στο Βόλο, αλλά και ανά την Ελλάδα.

«Μας αρέσει η φιλοξενία τους, οι Έλληνες είναι πάντα ένας χαρούμενος λαός. Όπου κι αν πήγαμε μας υποδέχτηκαν πρόθυμα, μας φιλοξένησαν, μας περιποιήθηκαν, μας έδωσαν πεσκέσια φέτα και καρπούζια, από πουθενά δεν φύγαμε με άδεια χέρια, όπως τότε στο Βέρμιο, αλλά και στο χωριό όποτε χρειαστήκαμε βοήθεια πάντα βρήκαμε ανταπόκριση.

Υπάρχουν πολύ ωραία μέρη στην περιοχή γύρω από τον Αλμυρό, όπως η Όθρυς, αν και παλαιότερα ήταν ακόμα πιο όμορφα. Τα πρώτα χρόνια που ήρθαμε εδώ και μέναμε στο βουνό σε σκηνές, η φύση και τα δάση ήταν πανέμορφα. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι απαραίτητη. Πρέπει να το αγαπάμε περισσότερο και να το δείχνουμε, ξεκινώντας από την κατάλληλη εκμετάλλευση των πηγών ενέργειας που απλόχερα προσφέρονται σ’ αυτή τη χώρα, όπως ο ήλιος. Στην Ολλανδία δεν έχουμε ήλιο.

Οι Έλληνες, και ιδιαίτερα οι νεότεροι, πρέπει να μάθουν και να γνωρίζουν καλά -από το δημοτικό σχολείο ακόμη- την ιστορία της χώρας τους αλλά και την τοπική τους ιστορία, να γνωρίζουν, να αγαπούν και να σέβονται τον αρχαιολογικό τους πλούτο και τον πολιτισμό τους».

Ευχαριστούμε την κ. Παυλίνα Ρέιντερς για την πολύτιμη βοήθειά της.

Δέσποινα

Κοτζιαπαναγιώτου