Η φιλοξενία του Στέλιου Καζαντζίδη στον Αλμυρό

Δέσποινα Κοτζιαπαναγιώτου

 Με αφορμή τα 11 χρόνια από το θάνατό του…

Στις 14 Σεπτεμβρίου συμπληρώθηκαν έντεκα χρόνια από την ημέρα που σίγησε για πάντα η φωνή που σημάδεψε την Ελλάδα και τους Έλληνες ανά τον κόσμο, η φωνή που ερμήνευσε με μοναδικό τρόπο εκατοντάδες τραγούδια, που μιλούσαν για τον πόνο της ξενιτιάς, τα βάσανα, τους φόβους, τις αγωνίες, τους έρωτες, αλλά και τις ελπίδες μιας ολόκληρης γενιάς, για την οποία ο αγώνας της επιβίωσης δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Η φωνή του Στέλιου Καζαντζίδη.

Γεννήθηκε στις 29 Αυγούστου του 1931 στη Νέα Ιωνία. Τα πρώτα του ακούσματα ήταν λαϊκά, προσφυγικά τραγούδια που άκουγε από το στόμα της μητέρας του, η οποία ήταν πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία, ενώ τις τεχνικές της αναπνοής και το κλάμα στη φωνή τα έμαθε από τη γιαγιά του, όπως ο ίδιος έλεγε.

Η άμεση σχέση του με τη μουσική άρχισε σε νεαρή ηλικία, όταν το αφεντικό του σε κάποιο εργοστάσιο που εργαζόταν στη Νέα Ιωνία, ακούγοντάς τον να τραγουδάει, εντυπωσιάστηκε από τη φωνή του και του χάρισε μια κιθάρα. Η κιθάρα αυτή έγινε ο αχώριστος σύντροφός του τις ώρες που δεν δούλευε, ενώ η λαμπρή πορεία του στο τραγούδι άρχισε μερικά χρόνια αργότερα.

Οι φιλίες και η επίσκεψή του στον Αλμυρό

Για τη φιλία του Στέλιου Καζαντζίδη με την οικογένεια του Σπύρου Μπάρδα από τον Αλμυρό, ο οποίος ήταν οδηγός ταξί μέχρι το τέλος της ζωής του, πριν από 17 χρόνια, μας μίλησε η  κ. Τασία Ξένου – Μπάρδα, χήρα του Σπύρου Μπάρδα, η καταγωγή της οποίας είναι από το Μαυρολιθάρι Φωκίδας και έζησε τα πρώτα της παιδικά χρόνια στη Λαμία. 

«Η μεγάλη μου αδερφή, η Ντίνα Ιωάννου, έγραφε τραγούδια και πήγαινε συχνά στην Αθήνα για να μιλήσει με καλλιτέχνες που μπορούσαν να τα προωθήσουν. Είχε γνωρίσει έτσι τον Στέλιο Καζαντζίδη και τη Μαρινέλλα. Κάποτε είδε ένα από τα τραγούδια της ο Απόστολος Καλδάρας, του άρεσε, και το ηχογράφησε. Ήταν το τραγούδι «Τα δυο σου μάτια με ξεκουράζουν», που έγινε μεγάλο σουξέ, με ερμηνευτές το Μιχάλη Μενιδιάτη και τη Φούλη Δημητρίου.

Η γνωριμία μας με τον Στέλιο έγινε στη Λαμία, όπου ζούσε η αδερφή μου, όταν εκείνος πήγε κάποτε εκεί, ψάχνοντας ν’ αγοράσει χωράφια, και την επισκέφτηκε. Εκεί βρισκόμασταν, νιόπαντροι τότε, ο άντρας μου κι εγώ, που ήμουν έγκυος στο πρώτο μας παιδί. Είχε μαζί και τον αδερφό του, εκείνος όμως δεν κατέβηκε από το αυτοκίνητο κι έτσι δεν τον γνωρίσαμε.

Τον προσκαλέσαμε στο σπίτι μας στον Αλμυρό κι εκείνος δέχτηκε την πρόσκληση και ήρθε. Ο γιος μου ο Μπάμπης ήταν μικρούλης τότε κι εκείνος τον συμπάθησε πολύ, έλεγε μάλιστα πως ήταν το δεύτερο παιδάκι που αγάπησε, μετά από το ανιψάκι της Μαρινέλλας.

Τον φιλοξενήσαμε στο σπίτι μας για ένα βράδυ. Το αγαπημένο του φαγητό ήταν αλευρωμένες τηγανιτές μελιτζάνες. Αυτό ζήτησε. Είχε μαζί και τον αχώριστο σύντροφό του, την κιθάρα του, μας έπαιξε και μας τραγούδησε. Πήγαμε και βόλτα με το αυτοκίνητο στην παραλία, όλοι μαζί. Τα νέα για τη φιλοξενία του Καζαντζίδη μαθεύτηκαν γρήγορα και μαζεύτηκε κόσμος στο σπίτι μας για να τον δει. Ήρθαν και κάποιοι από τη Νέα Αγχίαλο, ανάμεσά τους κι ένας πολύ καλός τραγουδιστής, που δούλευε στο κέντρο «Τα κοχύλια», για να του ζητήσει να τον βοηθήσει και να τον προωθήσει. Δεν θυμάμαι όμως τι έγινε μ’ αυτήν την υπόθεση. 

Θέλοντας ν’ ανταποδώσει τη φιλοξενία, μας προσκάλεσε στον Άγιο Κωνσταντίνο. Τον επισκεφτήκαμε το φθινόπωρο του 1969. Το σπίτι του δεν ήταν έτοιμο, τότε είχε αρχίσει να το χτίζει, και υπήρχε μόνο μία παράγκα. Μόνος του το έχτιζε, έκανε όλες τις δουλειές. Έσκαβε μάλιστα και για να φτιάξει πηγάδι, και το διάστημα που ήμασταν εκεί κατάφερε να βρει νερό. Θυμάμαι τα χέρια του που ήταν γεμάτα φουσκάλες από το σκάψιμο.

Του άρεσε πολύ να πηγαίνει για ψάρεμα, έπαιρνε και τον άντρα μου μαζί και περνούσαν απέναντι σ’ ένα νησάκι, αλλά εκείνον τον πείραζε η θάλασσα και ζαλιζόταν. Με τα φρέσκα ψάρια που έπιανε, έφτιαχνε ψαρόσουπα και του άρεσε να μας τη σερβίρει με τα ίδια του τα χέρια.

Εκεί γνωρίσαμε και τη μητέρα του, την κ. Γεσθημανή. Ήταν πολύ απλή γυναίκα και του είχε τεράστια αδυναμία. «Ο Στέλιος μου, κι ο Στέλιος μου», έλεγε συνέχεια. Ο Καζαντζίδης τότε είχε χωρίσει με τη Μαρινέλλα. Μια μέρα η μητέρα του με φώναξε και μου είπε: «Αυτό είναι το διαζύγιο του Στέλιου μου. Το έχω κορνιζάρει για το δεύτερό του γάμο».

Κι εκείνος όμως την αγαπούσε πολύ. Τη λάτρευε και την καμάρωνε. Όταν την έβλεπε να βγαίνει από τη θάλασσα, του άρεσε να την πειράζει και την έλεγε «Μπριζίτ Μπαρντό», χαριτολογώντας.

Εκείνη την εποχή ήμουν έγκυος στην κόρη μου τη Λένα. Ζήτησε να βαφτίσει το παιδί που θα γεννιόταν, το ήθελε με όλη του την καρδιά και επέμενε. Ο άντρας μου όμως είχε δώσει υπόσχεση για τη βάφτιση στον Στέλιο Βαλαβάνη από τον Πτελεό, είχαν ανταλλάξει μάλιστα κι ένα σουγιαδάκι για να επισφραγίσουν τη συμφωνία, και δεν μπορούσε να αθετήσει το λόγο του.

Όταν ήρθε η ώρα για την επιστροφή, μας πήρε με το αυτοκίνητό του, ένα κάμπριο που είχε τότε, για να μας πάει στη Λαμία. Στο δρόμο σταμάτησε στου «Λεβέντη» και αγόρασε παγωτά για να μας κεράσει. Ήταν πολύ απλός και προσιτός, καθημερινός άνθρωπος. Του άρεσε να γυρίζει με το σορτσάκι και το καπελάκι του.

Αργότερα, κάποια άλλη φορά που βρεθήκαμε στην Αθήνα, πήγαμε και στο σπίτι του, στην πλατεία Αμερικής, για να τον επισκεφτούμε, αλλά δεν τον βρήκαμε εκεί.

Δυστυχώς δεν υπάρχουν φωτογραφίες από εκείνες τις συναντήσεις μας, μια που τότε δεν είχαμε όλοι φωτογραφικές μηχανές, αλλά ίσως και γιατί τον βλέπαμε και τον χαιρόμασταν απλά, σαν φίλο μας, και όχι σαν μια διασημότητα».

«Οι φίλοι του» δεν τον ξεχνούν

Πολυάριθμοι «Σύλλογοι Φίλων του Στέλιου Καζαντζίδη» δραστηριοποιούνται σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδας αλλά και σε άλλες χώρες, όπου υπάρχει Ελληνισμός. Όπως είναι φυσικό, πολλοί είναι οι φίλοι του και στη δική μας περιοχή. Ένας από αυτούς, που, για προσωπικούς λόγους, θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, μας μίλησε για τον αγαπημένο καλλιτέχνη:

«Αν και έχουν περάσει αρκετά χρόνια από το θάνατό του, εντούτοις ο Στέλιος Καζαντζίδης σήμερα είναι πάλι πιο επίκαιρος από ποτέ, ακόμα και από τη δεκαετία του ’60.

Το πρώτο τραγούδι που ηχογράφησε το 1952 ήταν το «Για μπάνιο πάω» των Απόστολου Καλδάρα και Γεράσιμου Κλουβάτου, σε δίσκο 78 στροφών της «Κολούμπια», που όμως δεν έγινε επιτυχία. Πιο πριν είχε ερμηνεύσει αρκετά ρεμπέτικα τραγούδια μεγάλων συνθετών, όπως ο Βασίλης Τσιτσάνης και ο Γιάννης Παπαϊωάννου, το τραγούδι του οποίου με τίτλο «Δεν θέλω το κακό σου» ή «Οι βαλίτσες», σε στίχους Κώστα Μάνεση, ήταν και η πρώτη μεγάλη επιτυχία που ηχογράφησε ο Καζαντζίδης, το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς.

Από το 1960 άρχισε η μεγάλη του καλλιτεχνική πορεία, ενώ η συνεργασία του με τη Μαρινέλλα υπήρξε καθοριστική. Το καλύτερο τραγούδι του το έγραψε ο ίδιος και ήταν το «Τραγούδι της φτωχολογιάς», ενώ ένα από τα ωραιότερα ζεϊμπέκικα που ακούστηκαν ποτέ ήταν «Το δικό σου αμάρτημα», του Γιάννη Πάριου, που ηχογραφήθηκε το 1987.

Τα τραγούδια που πρώτος ερμήνευσε και ηχογραφήθηκαν σε δίσκους είναι 846, ενώ υπάρχουν πάνω από 300 τραγούδια σε δεύτερες και τρίτες εκτελέσεις, καθώς και άλλα από ζωντανές ηχογραφήσεις. Δυστυχώς, αρκετά νωρίς σταμάτησε τις εμφανίσεις του στα νυχτερινά κέντρα, γιατί ήταν αντίθετος με το σπάσιμο των πιάτων, ενώ ήταν και ο πρώτος που δεν επέτρεπε να κάθονται οι τραγουδίστριες στα τραπέζια των οικονομικά ευκατάστατων πελατών, στα κέντρα που τραγουδούσε.

Ήταν ιδιόρρυθμος, γρήγορα διαφώνησε με τους ιδιοκτήτες των μεγάλων δισκογραφικών εταιρειών και αποφάσισε να αποσυρθεί και να ζήσει φτωχικά,  στον Άγιο Κωνσταντίνο, με τη δεύτερη σύζυγό του, την κ. Βάσω, με την οποία υπάρχει προσωπική γνωριμία και συχνή επικοινωνία.

Η πρώτη μου επαφή με τη φωνή και τα τραγούδια του έγινε στα φοιτητικά χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Στην παρέα μας υπήρχε και ένας, τριαντάχρονος τότε, φοιτητής από την Αλεξανδρούπολη, που παράλληλα εργαζόταν και ως τελωνειακός και υπηρετούσε στον Προμαχώνα. Κάθε φορά που ερχόταν στη Θεσσαλονίκη έγραφε κασέτες με τραγούδια του Καζαντζίδη, τις οποίες ακούγαμε τα βράδια που μαζευόμασταν. Ο άνθρωπος αυτός είχε προσωπικά βιώματα και κάθε φορά που άκουγε τα τραγούδια του Στέλιου έκλαιγε. Σιγά – σιγά μυηθήκαμε κι εμείς σ’ αυτά τα ακούσματα και τα κάναμε δικά μας, παρόλο που δεν είχαμε περάσει τόσο δύσκολα χρόνια, όπως εκείνος.

Ο Στέλιος Καζαντζίδης ερμήνευσε τραγούδια όλων σχεδόν των μεγάλων Ελλήνων συνθετών και στιχουργών, και ορισμένα που έγραψε ο ίδιος, ρεμπέτικα, λαϊκά, έντεχνα, παραδοσιακά, οκτώ τούρκικα και 21 ποντιακά, ενώ από το 1960 έως το 1970 εμφανίστηκε και σε 26 ελληνικές ταινίες. Η έκταση της φωνής του ήταν αξιοθαύμαστη, τόσο που κάποτε ήρθαν στην Ελλάδα Γάλλοι ερευνητές για να τη μετρήσουν με ειδικά μηχανήματα. Το αποτέλεσμα άφησε τους ίδιους …άφωνους, αφού η φωνή του έκανε τα μηχανήματα να χτυπούν κόκκινο.

Θέλοντας να συγκεντρώσω όλο το μουσικό του έργο, πριν από αρκετά χρόνια άρχισα να συλλέγω όλους τους δίσκους του, καθώς και όσα μπόρεσα από τα μικρά δισκάκια που ηχογράφησε, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, γιατί ήταν δυσεύρετα, πολύ περισσότερο δε εκείνα που περιλάμβαναν κάποιες σπάνιες ηχογραφήσεις που έγιναν στην Αμερική.

Η προσπάθεια αυτή έγινε πολύ πιο εύκολη με την εμφάνιση του διαδικτύου, το οποίο μου έδωσε τη δυνατότητα να έρθω σε επαφή και να πραγματοποιήσω ανταλλαγές με διάφορους φίλους του ανά την Ελλάδα, κι έτσι κατάφερα να συγκεντρώσω και να αρχειοθετήσω όλο το έργο του, και ιδιαίτερα όλες τις πρώτες ηχογραφήσεις και τις αυθεντικές εκτελέσεις.

Το έργο αυτό είναι στη διάθεση του καθενός που αγαπάει τον Στέλιο Καζαντζίδη, αλλά και όλου του κόσμου, για να το ακούσει ή να το αντιγράψει, προκειμένου να σωθεί και να διαδοθεί, μια που παίχτηκαν πολλά παιχνίδια εις βάρος του και δεν είναι λίγοι εκείνοι που κέρδισαν, και κερδίζουν ακόμη, από την εκμετάλλευση του ονόματος και του έργου του.

Πολλές φορές έγιναν προσπάθειες, τόσο από μένα όσο και από άλλους φίλους του εδώ στην περιοχή μας, για τη δημιουργία ενός τοπικού Συλλόγου, έστω και σαν παράρτημα του Βόλου, που είναι ένας από τους πιο ενεργούς και δραστήριους στην Ελλάδα, όμως κάτι τέτοιο δεν στάθηκε δυνατό. Θα ήταν ευχής έργο να ευοδωθεί αυτή η επιθυμία, μια που και στον τόπο μας υπάρχουν πολλοί λάτρες του Στέλιου Καζαντζίδη».

«Καζαντζίδεια 2012» στον Άγιο Κωνσταντίνο

Αξίζει να αναφέρουμε ότι στον Άγιο Κωνσταντίνο Φθιώτιδας, τιμήθηκε πρόσφατα η μνήμη του Στέλιου Καζαντζίδη, με μια διήμερη γιορτή -31 Αυγούστου και 1^η Σεπτεμβρίου-  κοντά στο χώρο που αγάπησε και έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του, η οποία περιελάμβανε αγώνες ιστιοπλοΐας και ποδηλάτου, περιβαλλοντικές δράσεις, ποντιακούς χορούς, τοπικές πίτες, ανέκδοτες φωτογραφίες του μεγάλου λαϊκού τραγουδιστή από ντόπιους κατοίκους, μέχρι και διαγωνισμό ψαρέματος έξω από το σπίτι του.

Το φεστιβάλ «Καζαντζίδεια 2012», όπως ονομάστηκε, διοργανώθηκε φέτος για πρώτη φορά, με τη συμμετοχή τοπικών Συλλόγων, αλλά και την εθελοντική προσφορά των κατοίκων της περιοχής, με στόχο να καθιερωθεί και να γίνει θεσμός.

Ο Στέλιος Καζαντζίδης υπήρξε ένας από τους λίγους τραγουδιστές που αγαπήθηκαν τόσο πολύ και φανατικά, που κατάφερε να μπει στα σπίτια και τις καρδιές αμέτρητων ανθρώπων, κάνοντάς τους να νιώσουν ότι τραγουδάει μόνο γι’ αυτούς, χαρίζοντας παρηγοριά σ’ εκείνους που πάλευαν ασταμάτητα για να κερδίσουν τη ζωή, αν και δεν αγαπήθηκε μόνο από αυτούς.

Έφυγε από τη ζωή στις 14 Σεπτεμβρίου του 2001, σε ηλικία 70 ετών, έπειτα από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο.